Simon

Toespraak tijdens de afscheidsbijeenkomst op 12 april naar aanleiding van het overlijden van mijn vader op 7 april 2011

Donderdag 7 april. Het leek een dag als alle anderen te worden. Volle agenda, vroeg uit bed en fris aan de slag. Er was werk aan de winkel. Flevoland moest toch weer snel een nieuw college krijgen. Tot dat ene telefoontje kwam. Toen stond alles even stil. Je gelooft het eerst niet. Simon Witteman, mijn lieve vader was aan het einde van die ochtend overleden. Volgende maand zou hij 77 jaar worden. Alzheimer, in de laatste fase. Afgelopen weekend mocht ik hem zijn boterhammetje nog geven, zelf kon hij dat niet meer. De afgelopen maanden was hij al langzaam vergeten hoe ik heet. Ik zal hem voorlopig niet vergeten. Op zo’n moment lijkt even niets anders meer belangrijk. De afgelopen jaren hebben we samen met Simon zijn ziekte meegemaakt. Twee jaar lang zagen we zijn dood steeds dichterbij komen. En toch komt het dan onverwacht. En dan toch kost het je tijd om het te geloven. Gek is dat.

Laat ik beginnen om jullie namens Nelly en de hele familie van harte welkom te heten bij deze herdenkingsbijeenkomst. Wij stellen het bijzonder op prijs dat jullie allemaal naar hier gekomen zijn om ons bij te staan tijdens deze moeilijke dagen. Om ons verdriet te delen. Wij ervaren dat als een enorme steun. Maar wij hopen ook dat het voor jullie een bijzondere ervaring is om hier aanwezig te zijn. Het is misschien anders dan u gewend bent, maar dat mag op zulke momenten en bovendien, we hebben er een bijeenkomst van gemaakt waarvan wij denken dat Simon het zou waarderen. Op een locatie, die hij een van de mooiste plekjes in de regio vond, In het dorp Warmond waar zijn moeder is geboren en vlakbij de plaats waar hij de laatste jaren van zijn leven heeft doorgebracht en waar de mensen van Mariënhaven hem zo liefdevol hebben verzorgd.

Sinds zijn dood, afgelopen donderdag, is Simon niet meer uit onze gedachte weg geweest. Onwillekeurig ga je dan nadenken. Nadenken over wie hij is geweest en hoe wij hem graag willen herinneren. Vijftig jaar lang was hij mijn vader, een vader die in mijn ogen geen vlieg kwaad kon doen, zelfs niet als daar eigenlijk aanleiding voor was. Echt boos heb ik hem volgens mij nooit gezien. Ook op een arrogante of hooghartig houding kon je hem niet betrappen. Hij zette zichzelf nooit op de voorgrond, maar deed juist een stapje opzij als hij daar een ander gelukkig mee kon maken. Ook hield Simon van consensus, daar was ie gek op. En als er dan eens iets was waarvan we thuis tegen hem zeiden ‘Simon, dat moet je niet accepteren’ dan zei hij ‘laat maar, het is goed zo’. Dat was Simon ten voeten uit. Hij had geen moeite water bij de wijn te doen.

Zijn rol als vader van het gezin vulde hij op geheel eigen wijze in. Simon was niet wat je zou kunnen noemen ‘de baas in huis’. Simon deed vooral zijn best om er samen wat van te maken. In het begin, vanuit de traditionele rolverdeling, maar ook later, toen Nell buitenshuis ging werken, ging hij met zijn tijd mee en pakte hij zijn eigen rol. Zo ging hij op latere leeftijd zelfs nog op cursus om de geheimen van de ‘fijne keuken’ onder de knie te krijgen. Niet dat het echt nodig was, Nell was er ondanks haar werkzaamheden toch altijd wel op de momenten dat hij thuis kwam.

Simon was ook de vader die er met zijn jongens op uit trok. Zo stonden we menig keer met hem langs de lijn bij een voetbal wedstrijd. Eerst op zondag bij Concordia 1, de Hillegomse club waar hij voor zijn huwelijk jeugdleider was geweest. Maar later vooral bij de eredivisieclub HFC Haarlem die het in die tijd nog tot de Europacup wist te schoppen. Hij kon zich echt laten gaan wanneer zijn club een doelpunt had gescoord. Met Simon kon je ook lachen. Wie herinnert zich niet die familiefeesten waar hij met grote gedrevenheid de pias wist uit te hangen. Mensen die hem minder goed kende keken elkaar dan aan met zo’n blik van heeft die man niet een beetje teveel op. Maar Simon had helemaal geen drank nodig om lol te maken. Daarbij maakt het hem helemaal niets uit wat anderen van hem dachten en kreeg hij gemakkelijk de lachers op zijn hand. Zelfs het afgelopen jaar in Mariënhaven wist hij zijn lotgenoten, waarschijnlijk zonder dat ze hem echt begrepen, zo nu en dan nog flink aan het lachen te brengen. Hij had een bijzondere vorm van humor.

Nieuwsgierig was hij ook. Elke avond het acht uur journaal, geen dag sloeg hij over. Er was geen nieuws wat hij miste. In 1969 zat ik als achtjarig jongetje midden in de nacht met hem voor de TV om de eerste man op de maan te zien stappen. Er gebeurde weinig in de wereld waarvoor hij geen interesse had.

Naast zijn gezin was zijn werk ook belangrijk. Het ging thuis altijd over het bedrijf. Het bedrijf dat door zijn grootvader ooit gestart was en dat door zijn vader aan de drie gebroeders Witteman was overgedragen. Samen hebben ze het verder uitgebouwd, misschien in de hoop om het later weer aan zijn eigen kinderen over te doen. Hij werkte er hard voor en was vooral in het seizoen meer in de schuur dan thuis. Toch hebben we hem daardoor nooit gemist. Als mijn vader aan het werk was, was hij voor ons ook thuis. Het huis aan de Veenenburgerlaan was als ik er aan terugdenk een geweldige plek om op te groeien. Na schooltijd konden we altijd even de schuur inlopen om te kijken wat papa aan het doen was. Hij had tussen zijn werk door altijd tijd voor een praatje of een goed advies. Toen we ouder werden konden we een handje meehelpen. Ik heb het altijd met plezier gedaan. Vooral in de zomer als het druk was in het bedrijf en er vele tientallen werkstudenten de schuur in kwamen. Ook in die drukke tijd was Simon altijd de ‘meewerkend voorman’. Hij was wars van aanwijzingen geven. Leiding geven was voor Simon vooral een kwestie van samenwerken, heel goed samenwerken. Ik kom nu nog wel eens ‘jongens’ van toen tegen die nog steeds goede herinneringen hebben aan het feit dat ze in die tijd met mijn vader hebben samengewerkt.

In die drukke zomertijd was er tussen de middag warm eten. Dat eten moest in een half uurtje achter de kiezen zijn. Jarenlang was dat zo. Als gevolg daarvan ben ik vandaag de dag in gezelschap nog regelmatig als eerste klaar. Dat moest zo snel omdat Simon na het eten een kwartiertje moest slapen. Dat waren de momenten waarop wij wisten dat je hem niet moest storen. Witteman & Co was een familiebedrijf met drie broers aan de leiding. Misschien wel de moeilijkste manier om samen te werken. Samen sta je soms voor hele lastige zakelijke vraagstukken terwijl je tegelijk ook zorgzaam moet blijven op de onderlinge familieband en emoties die daar bij horen. Het feit dat ze het samen bijna 50 jaar hebben volgehouden zegt iets over de onderlinge verhoudingen. Simon was de jongste van de drie en had er misschien daarom minder moeite mee dat hij zich moest schikken in een rol op de achtergrond. Maar juist daardoor leverde hij een belangrijke bijdrage aan het succes van de onderneming.

Toen hij later merkte dat geen van zijn kinderen hem in zijn voetspoor zou volgen was dat een teleurstelling die hij alleen kon overwinnen door zijn eigen belang opnieuw opzij te zetten. Hij steunde je door dik en dun, ook in beslissingen waar hijzelf niet direct achter stond. Daardoor kregen we de gelegenheid om allemaal onze eigen weg te gaan. Wij zullen hem daar altijd dankbaar voor blijven.

Misschien ook vanwege de wetenschap dat hijzelf geen opvolging meer in het bedrijf zou krijgen kostte het hem minder moeite om als laatste van de drie broers het bedrijf te verlaten. Gelukkig kon hij daarbij langzaam een stapje terug doen om daarna samen met Nelly te gaan genieten van zijn eerste eigen huis aan de Postkoets in Sassenheim.

Voor het eerst was de zaak minder belangrijk dan zijn eigen leven. Hij genoot van die tijd waarin er steeds minder moest en steeds meer mocht. De vrijheid om te doen wat jezelf wilde. Het huis schilderen, de tuin onderhouden en aandacht voor de familie. In Sassenheim werd hij opa van 6 kleinkinderen. Ze hebben zojuist de kaarsen om zijn kist aangestoken. Samen met Nell zijn ze tot 2008 daar blijven wonen. In dat jaar kochten ze een nieuw appartement in Park Klinkenberg in Warmond. Op een werkelijk prachtige locatie op een steenworp afstand van deze plaats. Een geweldige plek om samen oud te worden. Een plaats waar ze de zorg indien nodig vlak om de hoek konden vinden. De verhuizing kwam precies op tijd.

Tijdens een open dag voor de verkoop van het huis in Sassenheim merkte ik voor de eerste keer echt dat er iets met hem aan de hand was. Hij deed dingen die hij zelf niet begreep. Dat bracht hem in verwarring. Je kon merken dat het hem bezig hield. Het waren de eerste signalen van wat later de ziekte van Alzheimer bleek te zijn. Volgens Wikipedia een degeneratieve aandoening van de hersenen waarbij de patiënt soms in snel tempo dementeert. In gewone mensentaal een onmenselijke slepende ziekte die er niet alleen voor zorgt dat je de meest dierbare herinneringen uit je leven langzaam vergeet, maar die bovendien oorzaak is van het feit dat je in een bepaalde fase de controle over je eigen bewegingen niet meer kunt beïnvloeden. We hebben het in drie jaar allemaal zien gebeuren. Met als moeilijkste periode de crisisopvang in Voorhout waar hij zichzelf voor het eerst helemaal goed realiseerde wat hem te wachten stond. Het voorbeeld van zijn broer Cor stond hem nog vers in het geheugen. Het was een emotionele tijd voor ons allemaal. Gelukkig voor hem duurde het niet zo lang voor hij ook die vervelende periode was vergeten.

Als ik nu vandaag hier sta en ik kijk terug op de afgelopen periode dan is het eigenlijk of hij toen al langzaam begonnen is met afscheid te nemen. Langzaam, elke dag met een klein stapje veranderde hij. Langzaam was hij niet meer die sterke, hardwerkende man die wij ons hele leven hadden gekend. En toch, wanneer je vroeg ‘hoe gaat het nu met je?’ dan antwoordde hij tot de laatste week met een langgerekt ‘goed’. Het was alsof hij nog steeds dacht ‘waarom zal ik jullie met mijn problemen opzadelen?’ Langzaam vergat hij de namen van de mensen om zich heen. Tot hij een paar weken geleden ook zijn eigen naam niet meer had onthouden. Terug bij af zou je kunnen zeggen.

Wat is het leven eigenlijk meer dan een aaneenschakeling van dierbare en minder dierbare herinneringen? En wat overkomt je als je geheugen je zo radicaal in de steek laat dat het leven niet meer is dan het moment zelf en je volstrekt afhankelijk bent van wat anderen zeggen en voor je doen. Als er al een geschikt moment is om je ogen voorgoed te sluiten was dat het wel.

En misschien voor hem gelukkig, gebeurde uiteindelijk afgelopen donderdag. Als hij het nu nog had kunnen zeggen, dan zou je hem nu zachtjes horen. ‘Laat maar, het is goed zo’. Wij zullen Simon nooit vergeten. We zullen hem vooral blijven herinneren als de man die hij voor ons altijd is geweest. Een geweldige vader, opa en echtgenoot met zijn hart helemaal op de juiste plek. Iemand die het geluk in zijn leven vooral heeft gevonden door er voor te zorgen dat anderen gelukkig werden. En dat is hem wat ons betreft helemaal gelukt. Wij zullen hem altijd dankbaar blijven.